We onderbreken het gewone ritme van schrijven even voor een ingelast nieuwsbericht over het AI deltaplan. Er is veel over te zeggen, vanuit allerhande perspectieven, en dat wordt gelukkig al volop gedaan, bijvoorbeeld door Jelle Zuidema van de UvA.

Misschien dat ik er zondag nog wat over zeg, misschien niet, maar ik wil één perspectief toevoegen, over wat informatici of béta's in bredere zin willen. Toen ik bijna 25 jaar geleden informatica ging studeren stond informatica en daarmee informatici een beetje aan de rand van de wereld. Bedrijven hadden mainframes, mensen kregen zo net een beetje email, maar programmeurs waren nerds en kneusjes die nergens wat in de melk te brokkelen hadden, althans zo werden ze gezien in de publieke opinie.

Ik heb dat in de loop van de tijd zien veranderen van een situatie waarin IT zich wat dienstbaar opstelde in het ondersteunen van de werkzaamheden van anderen ("automatisering") naar een wereld waarin techniek en software centraal staan, en de nerds de macht hebben. Nerds en hun algoritmes bepalen welke muziek we luisteren, welk nieuws we lezen, wie we daten, en ga zo maar door.

Dus dan kan je de vraag stellen: hoe denken nerds eigenlijk, wat vinden ze belangrijk, waar gaan ze voor, wat voor kennis hebben ze over de wereld? Je zou dat de epistemologie van de informatica kunnen noemen—als je dat woord tenminste kent, ik heb het tijdens mijn studie of promotie in de informatica nooit gehoord. De epistemologie van de informatica is, door een mix van allerhande gebeurtenissen die ik hier buiten beschouwing laat, mijn onderzoeksgebied geworden. Ik noem mijzelf wel eens een involuntary epistemologist, in het Nederlands misschien de epistemoloog met tegenzin.

Juist omdat ik 25 jaar binnenin de informatica heb gewerkt, zie en hoor ik dingen die je van buiten niet altijd hoort, maar omdat ik altijd ook veel interesse heb gehad in ongelijkheid, gedeeltelijk door hoe ik als vrouw in de informatica soms zelf behandeld werd, heb ik ook begrip van systemen die kennis en macht vormen.

Het beste denkkader dat ik heb geleerd in die epistemologische zoektocht is er eentje van Carey et al [[1]] over gletsjers (bear with me!). Ik ken hun paper, cru genoeg, omdat het steeds maar weer semi-viral gaat op Twitter en elders [[2]] omdat mensen het bizar vonden, omdat dit paper een feministisch-epistemologisch perspectief inneemt. En wat heeft feminisme nou weer met gletsjers te maken?!

In het paper beschrijven de auteurs de masculiene cultuur van de studie van gletsjers, en wow, dit paper veranderde mijn kijk op informatica totaal. Want, zeggen ze, we hebben vooral veel onderzoek gedaan naar hoge bergen want dáár krijg je status van. Je kan opscheppen over hoe hoog en koud het wel niet was, en je hebt een verhaal waarin jij de held bent. Gewoon een beetje door een dorpje wandelen, daar hou je geen kroegpraat aan over.

Zo is het ook in tech, concludeerde ik na een tijde en ik schreef er zelfs een heel paper over [[3]]. Je gaat het pas zien, als je het doorhebt, zullen we maar zeggen.

Maar met die blik snap je dus het Deltaplan ook, niet alles ervan, maar wel stukken. Want wat is er moeilijker dan moeilijk, ONMOGELIJK! Dat gaan wij doen, en dan kunnen we eindeloos vertellen over wat we allemaal doen.

En vanuit die bril zie je ook dat techno-solutionisme heel logisch is, natuurlijk zien deze schrijvers zelfrijdende auto's als oplossing voor mobiliteitsproblemen, dat is een moeilijke—als je ziet hoe lang het duurt misschien wel onmogelijke—opgave. Cool, let's go! Niet technisch moeilijke oplossingen zoals ik noem eens wat, OV gratis maken, dat is niet in scope voor een bouwer. Dat zou namelijk niet moeilijk zijn in deze zin, al is het natuurlijk wel moeilijk, en dus geen "ik deed iets moeilijks" narratief opleveren.

Zijn er dingen die bouwen in de weg staan, zoals, duffe regeltjes van saaie bureaucraten, dan moeten die weg. Het doel van regels in dit wereldbeeld is namelijk om innovatie mogelijk te maken, en niet om, ik noem maar ff wat, burgers te beschermen.

Momenteel rijden in tal van Amerikaanse en Chinese steden al zelfrijdende taxi’s rond, maar is Europa omwille van regelgeving en twijfels over veiligheid nog terughoudend.

Mensen die zulke plannen schrijven tonen zich ook niet bereid om over context na te denken, want bijvoorbeeld een historische analyse van een situatie is saai en is niet bouwen bouwen bouwen. Iedereen kan een boek schrijven over de geschiedenis van auto's maar niet iedereen kan ze maken, die vibe.

Maar een mens zou zich natuurlijk kunnen afvragen waarom er in Amerika zoveel meer zelfrijdende auto's zijn, en een antwoord is misschien wel regelgeving, maar een antwoord is natuurlijk ook dat openbaar vervoer daar door de auto-lobby zo uitgekleed is dat je in de zogezegd meest geavanceerde regio op de planeet niet eens gewoon met de bus of trein kan. En misschien nog wel simpeler ook, dat Amerika en China miljoen (ofzo, don't at me) keer zo groot zijn als Nederland en een treinstelsel bij ons veel haalbaarder is.

Of wat de denken van de afhankelijkheid van big tech, een probleemstelling waar ik het trouwens roerend mee eens ben!

Volgens de AI-experts staat Nederland voor een „historisch keuzemoment”, waarbij het land bij gebrek aan actie afhankelijk dreigt te worden van Chinese en Amerikaanse AI-technologie.

Ik vind ook dat we minder afhankelijk moeten worden van vooral Amerikaanse technologie. Daar is echter zeker in eerste aanzet, helemaal geen nieuwe, revolutionaire, techniek voor nodig. Een hele hoop universiteiten, gemeentes en andere publieke organisaties zouden, zo snel als menselijk mogelijk, van Amerikaanse softwarepakketten af moeten. De mannen van "Herprogrammeer de Overheid" zitten in deze business en zouden de papieren hebben om zich daar hard voor te maken. Waarom is geen kernonderdeel (Dit hoeft alleen aldus het plan, "waar mogelijk" en "bij voorkeur"). Omdat je met een saaie duffe migratie, waarbij allemaal vergaderingen komen kijken, geen status verdient.

En je kan hetzelfde zeggen over een andere case die ze noemen, die van huizen bouwen. Zij gaat het met AI doen, jonguh, supervet! Dat de huizencrisis in Nederland niet (alleen) komt door een gebrek aan nieuwbouw van huizen, maar (ook) door stikstofproblemen, en door botsende waarden van mens en natuur, dat is een irritant hobbeltje dat we ook wel even kunnen disrupten door stikstofregels af te schaffen.

Ik weet toevallig dat "wat als het lukt" een slogan is van deze groep mensen, en dat klinkt leuk. We zijn lekker optimistisch en het gaat gewoon lukken, het kan wel! Maar wat als het lukt? Wat als we overal zelfrijdende auto's hebben, maar er is ondertussen nog steeds geen OV op het platteland? Wat als we in een dag een huis kunnen bouwen, maar we het niet eens kunnen worden over waar die huizen moeten komen, en voor wie ze zijn? Als we daarmee, dus, de kloof tussen stad en platteland nog groter maken? Tsja wie dan leeft, wie dan zorgt, stil jij, wij zijn de wereld aan het disrupten.

[[1]]: Wat hier volgt is een korte samenvatting van een eerdere post hier.

[[2]]: Let op, link naar Twitter/X. Niet mijn favoriete plek maar het geeft wel inzicht om te zien hoe het paper toen besproken werd. Zelfs in 2025 maken mensen zich nog erg druk over dit paper trouwens.

[[3]]: Mijn paper gaat specifiek over de cultuur van het maken van programmeertalen, mijn eigen vakgebied, maar het is natuurlijk een bredere tendens.

English

Excuse this interruption of the regularly scheduled programming for my opinion on the AI delta plan (not available in English, as far as I know, only an auto-translation). There is a lot to say about this, from all kinds of perspectives, and great voices are being heard, for example Jelle Zuidema of the University of Amsterdam.

Maybe I'll say something more about it on Sunday, maybe not, but I want to add one perspective, about what computer scientists or STEM professionals in a broader sense want. When I started studying computer science almost 25 years ago, computer science and computer scientists were somewhat on the margins of the world. Companies had mainframes, people were just starting to get email, but programmers were seen as nerds and losers who had no say in anything.

Over time, I have seen that change from a situation in which IT was somewhat subservient in supporting the work of others ("automation") to a world in which technology and software are, as they say, eating the world, and the nerds are in power. Nerds and their algorithms determine what music we listen to, what news we read, who we date, and so on.

So you might ask: how do nerds actually think, what do they find important, what are they striving for, what kind of knowledge do they have about the world? You could call that the epistemology of computer science—if you know that word, at least; I never heard it during my studies or PhD in computer science. The epistemology of computer science has become my field of research, due to a mix of all kinds of events that I will not go into here. I sometimes refer to myself as an involuntary epistemologist.

Precisely because I have worked in computer science for 25 years, I see and hear things that you don't always hear from the outside, but because I have always been very interested in inequality—partly due to how I myself was sometimes treated as a woman in computer science—I also understand the systems that shape knowledge and power.

The best conceptual framework I have learned in that epistemological quest is one by Carey et al [[11]] about glaciers (bear with me!). I know their paper, cruelly enough, because it keeps going semi-viral on Twitter and elsewhere [[12]] because people found it bizarre, because this paper takes a feminist-epistemological perspective. And what does feminism have to do with glaciers?!

In the paper, the authors describe the masculine culture of glacier studies, and wow, this paper completely changed my view of computer science. Because, they say, we have mainly done a lot of research on high mountains because that's where you get status. You can brag about how high and cold it was, and you have a story in which you are the hero; just walking through a village doesn't make for a good story in the pub.

It's the same in tech, I concluded after a while, and I even wrote a whole paper about it [[13]]. You only see it once you understand it (a famous saying of John Cruyff).

This is a perspective, I think, that helps in understanding the Delta Plan, not all of it, but parts of it. Because what's harder than hard? IMPOSSIBLE! That's what we're going to do, and then we can talk endlessly about cool tech stuff!

And from that perspective you can also see that techno-solutionism is sensible. Of course, these writers see self-driving cars as the solution to mobility problems, which is a difficult—perhaps even impossible—task, considering how long it takes. Cool, let's go! Solutions that are not technically difficult, such as making public transport free, are not in scope for a builder. That would not be difficult in this sense, although it is of course difficult, and therefore does not yield an "I did something difficult" narrative.

If there are things that stand in the way of building, such as rules made by boring bureaucrats, they have to go. The purpose of rules in this worldview is to enable innovation, not to, for example, protect citizens.

Self-driving taxis are already operating in many American and Chinese cities, but Europe is still cautious due to regulations and safety concerns.

People who write such plans are generally unwilling to think about context, because, for example, a historical analysis of a situation is boring and does not involve "building, building, building". Anyone can write a book about the history of cars, but not everyone can make them, that vibe.

But one might wonder why there are so many more self-driving cars in America, and one answer may be regulations, but another answer is, of course, that public transport there has broken down by the car lobby to such an extent that you can't even take the bus or train in what is supposedly the most advanced region on the planet. And perhaps even simpler, America and China are a million (or so, don't at me) times larger than the Netherlands, and a train system is much more feasible for us.

Or what do they think about dependence on big tech, an issue with which I wholeheartedly agree!

According to AI experts, the Netherlands is facing a “historic moment of choice,” in which the country risks becoming dependent on Chinese and American AI technology if it fails to take action.

I also believe that we should become less dependent on American technology in particular. However, this does not require any new, revolutionary technology, at least not initially. A whole host of universities, municipalities, and other public organizations should move away from American software packages as quickly as humanly possible. The people at Herprogrammeer de overheid (A company that some of the authors are owners of, aiming to get moet tech into government) should be able to push for this. Why is it not a core component (according to the plan, "where possible" and "preferably")? Because you don't earn status with a boring, dull migration that involves lots of meetings.

And you can say the same about another case they mention, that of building houses. They're going to do it with AI, dude, super cool! The fact that the housing crisis in the Netherlands is not (only) due to a lack of new housing construction, but (also) to the nitrogen crisis, and involves conflicting values between people and nature, is an annoying bump that we can also disrupt by abolishing nitrogen regulations.

I happen to know that "what if it works" is a slogan of this group of people, and that sounds nice. We are nice and optimistic and it will just work, it can be done! But what if it works? What if we have self-driving cars everywhere, but there is still no public transport in rural areas? What if we can build a house in a day, but we can't agree on where those houses should be built and who they are for? What if that makes the gap between urban and rural areas even bigger? Oh do shut up, we're disrupting the world.

[[11]]: What follows is a brief summary of an earlier post here.

[[12]]: Note, link to Twitter/X. Not my favurite place, but it does provide insight into how the paper was discussed at the time. Even in 2025, people are still very upset (obsessed with, maybe even) about this paper, by the way.

[[13]]: My paper specifically addresses the culture of creating programming languages, my own field of expertise, but it is, of course, a broader trend.